سلامت نیوز: فصل تابستان به‌دلیل ماهیت خاص آن یعنی گرمای هوا و اوقات فراغت دانش‌آموزان و جوانان معمولا با حوادث و منازعات بیشتری همراه است به‌نحوی كه آمار متوفیات و یا مصدومان ناشی از غرق‌شدگی، حوادث رانندگی، نزاع و... در این فصل بر ایام دیگر سال پیشی می‌گیرد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان ، در فصل گرما ترددهای خیابانی هم افزایش می‌یابد و بسیاری از خانواده‌ها و جوانان در ساعات اولیه شب برای گذران وقت از خانه خارج می‌شوند. این موضوع افزایش ترافیك و شلوغی پارك‌ها و بوستان‌ها را به‌دنبال دارد و به همین دلیل برخوردهای اجتماعی نیز بیشتر میشود. جامعه‌شناسان معتقدند در بروز نزاع و درگیری علل و عوامل مختلفی اعم از عوامل روانی فردی، فرهنگی ـ اجتماعی و محیطی دخیل است.
از جمله شاخص‌های عوامل فردی، شامل اختلالات تکانه‌ای داشتن تیپ شخصیتی ستیزه‌جو، فقر عاطفی، ناکامی، حسادت، خودنمایی، جامعه‌پذیری نامناسب، نداشتن مهارت ارتباط و توسل به زور جهت احقاق حق است.
از شاخص‌های عوامل فرهنگی ـ اجتماعی میتوان به فقدان آموزش، عدم ارائه الگوهای مناسب برای پرکردن اوقات فراغت افراد، بیکاری یا نداشتن شغل مناسب، سطح پایین تحصیلات در نقاط آلوده، بیسوادی یا کم‌سوادی و عدم‌آگاهی از عواقب سوء نزاع، عدم برنامهریزی مناسب برای اوقات فراغت جوانان، ضعف قانون و عدم اعتماد به قانون، پایین‌بودن آستانه تحمل افراد، وجود وضع آنومیک در جامعه و ضعف هنجارها در نظارت به رفتارهای افراد اشاره کرد.
از شاخص‌های عوامل محیطی میتوان به زندگی در مناطق حاشیه‌ای و جرم‌خیز، وجود گروه‌های خشونت‌طلب در قالب اراذل و اوباش در منطقه و آشنایی و ورود برخی جوانان به این گروه‌ها، زندگی در مناطق کوهستانی و بد آب‌وهوا اشاره کرد.
نزاع اعم از فردی و دسته‌‌جمعی از آسیبهای اجتماعی است که امنیت عمومی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و هیچ تضمینی وجود ندارد که پرخاشگری و خشونت در یک مکان به یک نزاع منجر به ضرب و جرح و حتی یک قتل نفس تبدیل نشود.
بسیاری از قتل‌ها از جنس نزاع‌های خیابانی بدون برنامهریزی قبلی و با استفاده از سلاح سرد انجام شده است و متهمان پس از ارتکاب قتل از اقدام خود پشیمان می‌شوند و آرزو میکنند که ای کاش هیچ سلاحی در دست نداشتند.
همه حوادثی از این دست، ریشه در عدم کنترل خشم دارد و این عدم کنترل خشم ریشه در عواملی دارد که برخی از روانشناسان از آن بهعنوان «تقویت رفتار غلط» یاد میکنند، بهعنوان مثال وقتی یک کودک یا نوجوان با رفتارهای تند و پرخاشگرانه خود، والدینش را تسلیم خواسته خود می‌کند، یاد می‌گیرد اگر خواسته مشابهی داشت، آن را پرخاشگرانه طلب کند و وقتی این فرد در جامعه قرار می‌گیرد از همین روش برای رسیدن به خواسته‌های خود استفاده می‌کند.
بررسی آماری نزاع‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از افراد بهعنوان اعضای جامعه در تعامل با هم کمتر می‌توانند یکدیگر را تحمل کنند و مانند گذشته وساطت یک یا چند تن برای پایان‌دادن به مشاجره‌ها نیز کارساز نیست.
برخی از روانشناسان و جامعه‌شناسان معتقدند که این‌گونه رفتارها ریشه در بحران اقتصادی دارد و بسیاری از مردم به ناچار به دلیل نامطلوب‌بودن وضعیت معاش این رفتارها را از خود بروز می‌دهند.
بعضی دیگر از کارشناسان می‌گویند که ناامیدی از احقاق حق سبب میشود که تاب‌آوری و تحمل شهروندان کاهش یابد و به درگیریهای فیزیکی منجر شود اما در میان بعضی دیگر اعتقاد دارند که به دلیل طولانی‌شدن روند پیگیری پرونده‌ها در مراجع قضائی برخی افراد خود به شخصه تصمیم می‌گیرند تا با اتکا به زور بازو حق خویش را بگیرند.
بالاگرفتن دعوا به باور کارشناسان، به دلیل نبود تحمل، سعه صدر، گذشت و فرهنگ گفت‌و‌گو است؛ دعواهایی که گاه ختم به خیر و گاه تا مرز خونریزی و قتل ادامه پیدا می‌کند. کاهش آستانه تحمل مردم در برابر ناملایمات و از بین رفتن فرهنگ عذرخواهی در جامعه نیز به اذعان جامعه‌شناسان از جمله دلایل شروع یک نزاع بر سر هیچ است.
آمارهای بالای نزاع خیابانی بر اساس ارقام سازمان پزشکی قانونی نشان‌دهنده خلأ موجود برای فرهنگ‌‌سازی است، اقدامی موثر که می‌تواند در درازمدت باعث کاهش هزینه‌‌های سلامت و کاهش ضریب اشغال تخت در بیمارستان‌ها به‌واسطه درگیریهای فیزیکی و ضرب و جرح شود.
ایران در منطقه دارای بیشترین نزاع‌ها
یک عضو کمیسیون قضائی مجلس افزایش خشونت در جامعه و استفاده از سلاح گرم را ناشی از افزایش مشکلات اقتصادی و روند طولانی رسیدگی به پرونده‌های مربوط به قتل با سلاح گرم دانست.
او به خانه ملت گفته است: «زمانی که قتلی با سلاح گرم اتفاق می‌افتد مجرم باید در اسرع وقت به سزای عملش برسد، اما متاسفانه بهعنوان مثال در حوزه انتخابیه‌ام چندین سال است قتلی با سلاح گرم رخ داده، اما هنوز به پرونده مجرم رسیدگی نشده است.»
رحیمی جهان‌آبادی در ادامه روند طولانی رسیدگی به پرونده‌های قتل را باعث جری‌تر شدن مردم عنوان کرده و افزوده است: «برخی وقتی تعلل دستگاه قضا در رسیدگی به پرونده‌ها و اطاله دادرسی را ببینند به رفتارهای خارج از قانون روی می‌آورند و این باعث افزایش نزاع و قتل میشود.»
وی در ادامه ایران را جزو کشور‌هایی دانسته که «در منطقه بیشترین نزاع‌ها و برخوردهای خیابانی را دارد، ولی اغلب نهاد‌های فرهنگی که باید در این مسأله ورود کرده و راهکار مناسب ارائه دهند، متاسفانه بعد از انقلاب به وظایف خود به‌درستی عمل نکردند.» بنا بر آمار‌ها، نزاع دومین عامل مرگ‌ومیر در ایران است و بالاترین جرمی که در سامانه ۱۱۰ پلیس ثبت میشود، مربوط به همین نزاع‌های خیابانی است.
بهترین راه، دوری از محل نزاع است
روانشناس اجتماعی، پژوهشگر و استاد دانشگاه در این رابطه گفت: بروز این رفتارها از فرهنگ خانواده و محیطی که در آن رشد کرده نشأت می‌گیرد اما این مسأله از منظر تحقیقی ریشه فرهنگی ندارد و نمی‌توان گفت که جامعه ایرانی عصبانی است بلکه شرایط اجتماعی و زندگی سبب‌شده تا آستانه تحمل و صبر شهروندان به‌طور فزاینده‌ای کاهش یابد.
محمدرضا نایبی افزود: برخی از افراد به‌طور هدفمند خشونت را در تمام کارها و رفتارهای خود پیشه میکنند تا به‌راحتی دیگران را در اختیار خود بگیرند و به خواسته‌هایشان برسند.
بنابراین افراد باید در نظر داشته باشند که در هنگام شنیدن سخنان ناروا از طرف فردی که هیچ شناختی از او ندارند، فردی که شاید به لحاظ رتبه و نزاکت اجتماعی با شما هم‌رده نباشد، بهترین راه دورکردن خود از محل مورد نظر است و این واکنش نشان می‌دهد که نسبت به آن شخص و رفتار او بی‌اهمیت هستید، زیرا خشمگین‌شدن و واکنش تند همان چیزی است که طرف مقابل از شما انتظار دارد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه فقر و محرومیت نسبی بیشترین تاثیر را در بروز نزاع و دیگر آسیبهای اجتماعی دارد، افزود: عوامل زمینه‌ساز بروز نزاع می‌تواند دیگر حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و یا سیاسی کشور را تحت‌تأثیر خود قرار دهد.
همه‌چیز به اقتصاد برمی‌گردد
استاد جامعه‌شناسی اظهارداشت: با افزایش فشار زندگی، گرانی و تورم، پرخاشگری، خشونت، دعوا و نزاع و در نتیجه انواع جرائم افزایش پیدا کرده است.
به گفته وی با توجه به اینکه همه‌چیز به اقتصاد برمی‌گردد، محدودیت‌ها و محرومیت‌ها برخوردهای خیابانی و خشونت را در جامعه افزایش داده است. وی بیان کرد: البته این امر از قبل پیش‌بینی شده بود که نبود شرایط مساعد برای زندگی، تامین معاش، آرامش و آسودگی خیال همه زمینه‌های بروز درگیری را به وجود می‌آورند.
امان‌ا... قرایی‌مقدم در خصوص اینکه چگونه فساد اقتصادی به افزایش میزان نزاع و درگیری دامن زده است، گفت: در جامعه‌شناسی بحثی به‌نام «تئوری چرخش در خشونت» وجود دارد؛ به این صورت که خشونت از خشونت زاده میشود، این امر از نمایش خشونت در یک فیلم گرفته تا انتشار اخباری دیگر در زمینه حقوق‌های نجومی و رشوه فضا را برای ارتکاب جرائم، نزاع و درگیری مستعد ساخته است.
تفاوت مجازات نزاع با توجه به شرایط وقوع
بر اساس ماده 615 قانون مجازات اسلامی، هرگاه عده‌ای با یکدیگر منازعه کنند، هر یک از شرکتکنندگان در نزاع، حسب مورد به مجازات مقرر محکوم می‌شوند. بر اساس این ماده قانونی، هر یک از شرکتکنندگان در نزاع حسب مورد به مجازات زیر محکوم می‌شوند:
1- در صورتی که نزاع منتهی به قتل شود به حبس از یک تا سه‌سال. 2- در صورتی که منتهی به نقص عضو شود، به حبس از یک تا سه‌سال. 3- در صورتی که منتهی به ضرب و جرح شود، به حبس از سه‌ماه تا یک‌سال. تبصره یک - در صورتی که اقدام شخص، دفاع مشروع تشخیص داده شود، مشمول این ماده نخواهد بود.
تبصره دو - مجازات‌های فوق مانع اجرای مقررات قصاص یا دیه حسب مورد نخواهد شد. به عبارت دیگر اگر یکی از منازعین مرتکب قتل فرد دیگری شده باشد، حسب مورد مجازات قتل عمدی یا قتل غیرعمدی را نیز باید تحمل کند. مجازات حبس مقرر در بندهای سه‌‌گانه ماده 615 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، اعم از اینکه عامل صدمه مشخص باشد یا نامشخص، لازم‌الاجرا است.
به گفته کارشناسان حقوق، در بحث منازعه صرفا میتوان اقامه شکایت کیفری کرد اما به نظر می‌رسد که امکان مطالبه دیه وجود دارد، چون صدمه‌ای اعم از قتل یا جرح یا نقص عضو وارد شده و بدون تردید منازعه نیز سبب آن بوده است.
نیمی از خشونت‌ها کلامی است
یک روانپزشک با اشاره به اینکه 50درصد خشونت‌ها در ایران از نوع کلامی است، گفت: در جامعه ما این نوع خشونت بسیار دیده میشود و درواقع افرادی که رفتارهای خشونت‌آمیز از خود نشان می‌دهند، از سلامت روان کافی برخوردار نیستند. احمدعلی نوربالا اظهارداشت: خشونت در جهان رو به افزایش است و در ایران عامل خطر خشونت، بیشتر خانگی است.
این متخصص روانپزشکی افزود: خشونت یکی از آفت‌های مهم فرهنگی و سرآغاز دیگر خشونت‌ها است؛ اینکه حتی برخی از منابع، تربیون‌ها، احزاب و گروه‌های سیاسی و اشخاص مهم تحلیلگر نحوه بیانشان با خشونت کلامی همراه است، یک آفت به شمار می‌رود.
متاهل‌ها بیشتر دعوا میکنند
یک آسیب‌شناس اجتماعی هم در این‌باره می گوید: «نزاع‌ها دو دسته است؛ نزاع‌هایی که بر اثر اختلافات ریشه‌دار اتفاق می‌افتد یا نزاع‌هایی که اختلافات آنی منجر به وقوع آن میشود.
مواردی چون کمبود جا برای پارک اتومبیل، رعایت‌نکردن قوانین راهنمایی و رانندگی، ساخت‌وسازها و مزاحمت‌های ناشی از آن، نبود فرهنگ آپارتمان‌نشینی، افزایش قیمت خدماتی چون کرایه تاکسی، افزایش قیمت کالاهایی که در سبد خانوار حیاتی هستند و نبود نظارت بر همه این موارد بیشترین دلایل نزاع‌های آنی هستند.»
به گفته دکتر سعید خراط‌ها، نزاع‌های آنی بیشتر در شهرها اتفاق می‌افتد تا در روستاها و به همان نسبت سهم کلانشهرها از نزاع بیشتر از شهرهای کوچک است. دلیل آن نیز ناتوانی زبان گفتار در حل اختلافات آنی است.
این روزها زبان قابلیت میانجی‌گری خود را از دست داده است؛ زیرا در شهرها افراد از خرده‌فرهنگ‌های متفاوت در کنار یکدیگر زندگی میکنند و زبان مشترکی که در آن همه واژگان و عبارات هم‌معنا باشد، ندارند.
وی با تاکید بر اینکه بسیاری از نزاع‌های خیابانی ریشه در مسائل اقتصادی دارد، می‌گوید: مشکلات مالی خود را در قامت فشارهای روحی و روانی نشان می‌دهد و آستانه تحمل فرد را تا آنجا پایین می‌آورد که با اولین درگیری، نزاع رخ می‌دهد و حتی برخی از آنها منجر به قتل میشود.
حتی اگر با قتل نیز پایان نیابد، آمار ضرب و جرح در جامعه را افزایش می‌دهد. دکتر خراط‌ها در این‌باره به عواملی که فرد را آماده نزاع می‌کند اشاره کرده و می‌گوید: بیکاری، تورم، اختلافات خانوادگی و شیوع مواد مخدر از این عوامل است. 4/63درصد از افرادی که درگیر نزاع می‌شوند متاهل هستند و 5/36 درصد مجرد.
میتوان چنین استنباط کرد که فشار مالی بیشتر بر متاهل‌ها آمار نزاع را هم افزایش می‌دهد. البته باید در نظر داشت که پدیده‌های اجتماعی در پی مجموعه‌ای از علل اتفاق می‌افتند. با توجه به این آمار به نظر می‌رسد، مسئولان سلامت روانی جامعه باید دست به‌کار شوند و با حذف عوامل موثر در افزایش استرس و اضطراب، راه‌های کنترل خشم را هم آموزش دهند.
نظر شما